EEN OS IS OOK MAAR EEN MENS

Openingswoord

Beste parochianen.
Vanavond treedt hij weer op, mijn vriend,
koorddanser in het circus.
Zo wordt hij weer ook vanavond
Weer aangekondigd:
"Wakker worden, mensen,
tijd voor de première!"
De wereld van een warme piste
en middenin gebeurt het wonder.
"Thans treedt voor u op:
De Engel zonder vleugels"

Zo wordt hij élke avond aangekondigd:
de koorddanser, die reclame maakt voor het wonder
dat je dood kunt vallen voor een cent.
"Maar", zegt-ie zelf, "dat is de room van de melk".
Dat mag je je publiek niet onthouden!
Als je met het zwaard speelt,
moet je niet van tevoren de punt er vanaf breken!"

Première op Kerstavond in een warme tent.
Vannacht moet hij weer optreden.
Hij doet dat met een zekere trots.
Hij zegt: "Vannacht ben ik de engel
hoog boven de stal van deze wereld.
En ik heb een bericht voor alle herders ónder mij:
dat je ook op een koord kunt lopen,
dat je zonder vaste grond onder je voeten,
tóch aan de andere kant kunt komen,
als je maar durft... als je maar durft!”

Eigenlijk danst de héle wereld op een koord,
heeft geen vaste grond onder haar voeten.
Vrede op aarde! Maar onze planeet
leeft in de slagschaduwen van oorlog en geweld.
De wereld vertoont vele wonde-plekken
En het ontbreekt ons aan verbeeldingskracht
om het lot van tweederde van de mensheid.

Toch heet ik vannacht welkom
iedereen die gekomen is - al is het
maar voor één keer per jaar -
Ik hoop dat u vindt wat u vannacht hier
naar dit kerkgebouw heeft gebracht.
Welkom aan jonge mensen
die vannacht niet rot wilden doen
tegenover hun ouders
en toch maar mee gekomen zijn.
En ik weet dat er ook ouders zijn
die vanwege hun kinderen zijn gekomen.

Welkom aan alle mensen
die vannacht niet gekomen zijn
voor wat franje, voor de buitenkant.
Mensen die er zich vier weken lang
op hebben voorbereid.

Welkom beste mensen,
gekomen vanuit de nacht,
gekomen naar het licht.
Wat u hier zoekt,
het is te hopen dat u het vindt:
wat warmte, wat licht, een sprankje hoop.
Het is u gegund.

Mensen bijeen met een droom in het hart,
dat het eens waar mag zijn:
vrede op aarde, de honger gestild.
Kerstmis 2009, mooie liederen gezongen,
- de koren hebben er hun best voor gedaan -
een oeroud verhaal wordt opnieuw verteld.

Vannacht - dat is heden -
zullen wij Gods Glorie aanschouwen
in een pasgeboren Kind,
dat nog te klein is om te protesteren
tegen alle wereldgeweld
en het geweld in ons eigen leven.
Ik wens u een mooie kerstviering toe
in deze hoogheilige nacht.

Preek

Twee keer heb ik meegedaan met een kerstspel. Dan speelden we met een groep kinderen het verhaal na van de geboorte van Jezus voor een zaal vol met ouders en kinderen uit de buurt. De eerste keer zat ik op de kleuterschool en was ik herder. Er staat niet in de bijbel hoeveel herders er waren, dus mochten alle kinderen die overbleven herder worden of engel! Dat was gemakkelijk: je hoefde niets te zeggen, alleen maar eerbiedig te kijken. En wat is eerbiediger dan je ogen dicht te houden. Een kind kan de was doen!

De tweede keer kreeg ik een hoofdrol: ik was os en moest achter het kindje knielen.
Dat kwam eigenlijk goed uit, want ik kon loeien als de beste! Ik loeide boven alles uit! Mijn buurmeisje had 't moeilijker dan ik. Zij was engel geworden, omdat zij van die mooie lange vlechten had. Vlechten waar je als jongen zo lekker aan kon trekken! En ze was niet zomaar een engel: ze moest ook iets zeggen. Verschrikkelijke moeilijke woorden: "Ere zij God in den hoge en vrede des mensen een welbehagen". En hoe vaak ze ook oefende, het kwam er nooit helemaal goed uit.

De broeder had daar wat op gevonden. Op het moment dat 't kind vast zat, moest ik gaan loeien. Dat was afgesproken! En natuurlijk zat het arme kind vast en kon ze niet meer uit haar woorden komen. Op dat moment begon ik als 'n gek te loeien. Zo hard dat de pop van m'n zus die in de kribbe lag heen en weer schudde! Iedereen lachte en omdat ik dacht dat ik succes had begon ik nog harder te loeien! Voor straf moest ik verder het hele spel in de hoek van de stal staan - voor iedereen te kijk. De schande ben ik maar langzaam te boven gekomen. En ik zie voor me nog steeds de spottend ogen van de buurtkruidenier bij wie ik een week tevoren per ongeluk een hoge toren van conservenblikken had omgestoten, zodat al die blikken gedeukt en beschadigd over de winkelvloer lagen... In ieder geval betekende dat het einde van een naar mijn gevoel veel belovende toneelcarrière.

Waarschijnlijk hebt u allemaal wel eens mee gedaan in 'n kerstspel. Want geen gebeurtenis is zo vaak gespeeld en afgebeeld. Het blijft boeiend. Zelfs zo dat er ook vannacht weer miljoenen mensen door de donkere nacht zijn getrokken om hun herdertjeslied te zingen. Veel mensen die je anders met geen stok de kerk meer in kunt krijgen, knielen neer voor een kribbe en zingen met schorre stem hun herdertjeslied.

Waarom voelen wij ons in de kersttijd als een spons en kunnen wij niet genoeg krijgen van kunstsneeuw, dennengeur en engelenhaar? Het gaat blijkbaar om een snaar die zich gemakkelijk laat raken. Maar eigenlijk is het kerstverhaal een verhaal van niks: een balkende ezel, een loeiende os, een man met zijn vrouw die zwanger is en moet bevallen. Ze komen terecht in een tochtige stal, een handjevol herders die hun herdertjeslied zingen en drie wijzen uit het oosten die het wereldnieuws aflezen in een rijzende ster, Een verhaal van niks! Of toch een verhaal van alles? Blijkbaar gaat het in de kerstnacht om diepmenselijke wortels: over nieuw leven dat toekomst heeft. In de kerstnacht krijgen woorden als "vrede" en "liefde" alle kansen. Voor één nacht mogen wij in het sprookje geloven dat het kan en dat het mag: vrede op aarde!

Een klein kind van zes jaar schreef een briefje aan God. Zij schreef: "Lieve God, wat moet het fijn zijn om God te zijn, dat iedereen van je houdt!" Het fijne van God is niet dat je alles kunt en dat je alles mag, maar dat iedereen ven je houdt! Het is de grootste ramp die je als mens kan overkomen: het verliezen van een mens die van je houdt. Dat vinden we in alle kerstverhalen terug: een weggelopen zoon die na jaren weer op kerstavond thuiskomt, een eenzame man krijgt op kerstavond onverwacht bezoek, in de kerstnacht komt er plotseling een einde aan een langdurige familievete. Met kerstmis vieren we de droom dat alle geschonden verhoudingen in ons eigen leven en in het leven van de wereld weer worden hersteld. Een wereld waarin een kind zijn hand kan steken in de nest van een adder, omdat er geen addertjes meer onder het gras zitten.

Mensen die denken dat we met kerstmis de verjaardag van Jezus vieren, vergissen zich. "Heden is u een Redder geboren". Heden, dat is vannacht, op dit uur. Wie in 't verleden wil leven vlucht weg in zijn eigen schaduw. Wie vooruit wil grijpen naar de toekomst springt over zijn eigen schaduw heen. Grootmachten bepalen het gezicht van deze aarde. Maar het kerstfeest vertelt tóch iets anders. Niet de keizer is de man naar wie alle blikken zich richten. Sinds 20 eeuwen gaat onze blik richting Bethlehem, de geringste onder de steden van Israël. Tot dan hadden profeten hun woord gesproken en had God door Zijn woord hen opgericht: je zult niet moorden, je zult trouw zijn aan je roeping. Dat is de boodschap aan de Klimaattop die deze maand in Kopenhagen werd gehouden: “Leiders van de wereld: Wees rechtvaardig en ga verantwoord om met Gods schepping. Wees beheerders, geen beheersers van de schepping.

De geboorte van Jezus vieren betekent: maak ruimte voor Hem in de politiek, maar ook ruimte in je huis, stad of dorp. Zorg er voor dat vrede eindelijk gedáán wordt! De blikken richten zich vannacht op een pasgeboren kind, dat niet kan aanvallen, niet kan doden, niet kan discrimineren, geen dreigende houding kan aannemen. Een klein kind onthult wat de wereld kan zijn: Gods eigen wereld. Een klein kind roept in ons diepe ervaringen op. Dat ik niet geboren ben om anderen te haten, te discrimineren, te laten omkomen van honger en dorst.

Kerstmis 2009: Geen held, geen verpletterende indruk. Kerstmis is een klein kind, nog te klein om tegen te schreeuwen. Maar is er dan geen uitweg uit die onmogelijke oorlog? Hoelang draaien we nog rond in de cirkel van gifbelten, bodem- en watervervuiling. Is Gods antwoord van vannacht niet meer dan een klein en pasgeboren kind?
Engelenhaar, een kerststal en dennennaalden vormen niet de harde kern van ons geloof. Het is franje. De harde kern is dat God zelf gestalte heeft gekregen in een klein kind. Een mens die later zal worden afgewezen, vervolgd en koelbloedig vermoord. Het kerstverhaal is al een lijdensverhaal in een notendop. Ook op dit moment, nu wij in een verwarmde en gezellige kerk zitten, worden er lichamen gebroken en wordt onschuldig bloed vergoten.

De wereld kán donker zijn. Ons wapenarsenaal is onvergelijkelijk onmenselijker dan het ergste wapentuig dat keizer Augustus in huis had. Ons roekloos omgaan met de schatten van de aarde kent zijn weerga niet. Verspilling en consumptiedwang bepalen ons leven. Maar God zal zijn weg blijven zoeken, ook in deze 21ste eeuw. Opnieuw zal Hij harten en handen van mensen bezielen. "Vertrouw op God" zegt Jesaia, "zoals een zuigeling vertrouwt op de borst van zijn moeder." Laat angst, cynisme en doemdenken maar verdwijnen. "Heden is u een Redder geboren, Christus, de Heer. Vrede en Gerechtigheid draagt hij als geboortekleed." Hij heeft een spoor getrokken dat door geen machthebbers meer teniet kan worden gedaan. De profeten van Israël hebben Hem met die droom gevoed. Maria heeft hem die woorden als het ware in haar moedermelk doorgegeven.

Vannacht komt bij God het hoge woord er uit: "Vrede op aarde aan mensen in wel behagen". Een moeilijke zin, waar we twee kanten mee uit kunnen. Met z'n allen kunnen we gaan loeien en de kerstnacht overschreeuwen óf die woorden meenemen en proberen vrede gestalte te geven op de plaats waar we wonen, leven, werken en kerken. Ik wens u een Zalig Kerstfeest!

© Pater Ambro Bakker s.m.a.
Pastoor van de H.Augustinus
Amsterdam-Buitenveldert