Jezus: Advocaat van de zondebok

Er is een geweldig ongeluk gebeurd: Iedereen praat er over en is geschokt. Er moet iets verkeerd zijn gegaan bij de bouw van een hoge watertoren. Halverwege de bouw viel de toren om. 18 arbeiders kwamen onder 't puin terecht. Wat is er misgegaan tijdens de bouw? Waren de fundamenten te zwak, ondeugdelijk materiaal? Sommigen spreken van corruptie? Iedereen zoekt naar de oorzaken. Er wordt druk gespeculeerd. Iemand heeft de oplossing! Staande op de markt vertelt hij aan iedereen die het maar wil horen: "Natuurlijk is het zielig dat er 18 menen dood zijn. Maar misschien zit er toch een beetje eigen schuld bij. De bouwlieden zullen wel niet brandschoon geweest zijn, nu God hen op deze manier straft!" En dat verhaal is niet nieuw. Nog enkele jaren geleden beweerde een Italiaanse kardinaal dat de aardbeving die net had plaatsgevonden te danken was aan deze zedeloze tijd!

Als er iets misgaat, zoeken wij naar de oorzaken. Als je ziek wordt, hoor je de ander denken: had je maar niet roken, drinken, of zo hard moeten werken. Het is het verhaal van alle tijden: mensen brengen een blinde bij Jezus en vragen: heeft híj nu gezondigd of zijn ouders? Want die blindheid moet toch érgens vandaan komen? Nog steeds zijn wij op zoek naar zondebokken. Kijk, het is verschrikkelijk als je kanker krijgt. Daar kun je bijna niets aan doen, zeker als je niet rookt. Anders is het met AIDS. Dat is toch een straf van God voor zedeloos gedrag? Is AIDS niet Gods antwoord op een wereld die steeds, steeds gemakkelijker wordt? Zo hebben wij overal een antwoord op. Ze zijn klip en klaar. En we oordelen en veroordelen, zijn voortdurend op zoek naar zondebokken.

18 bouwvakkers komen terecht onder het puin, toen de toren van Siloam halverwege de bouw in elkaar stortte. En een ongeluk komt zelden alleen. Er staat al weer een nieuw bericht op teletekst: "Pilatus heeft een groep Galileeërs laten vermoorden op het tempelplein." Tumult alom. Ze werden verdacht van staatsondermijnende activiteiten. Ze zijn vermoord tijdens de offerdienst, zodat hun bloed zich mengde met het bloed van de offerdieren. Er staat hetzelfde mannetje of vrouwtje - we zouden het zelf kunnen zijn! - op de markt en roept uit: "God is rechtvaardig, dus moet het aan de slachtoffers zelf liggen! Jezus staat te kijken. Tot zijn vrienden zegt Hij: die man moet op zijn kop hebben. Hij laat jullie dingen geloven die niet waar zijn. Hij misbruikt het Woord Gods om zijn eigen theorieën te ondersteunen. Wat denkt hij wel?

Jezus staat geïrriteerd te kijken. Wat denken die mensen wel? Dat zij beter zijn dan die 18 mensen, die onder het puin terecht zijn gekomen? Dat zij beter zijn dan de mensen die aan AIDS lijden? Geef de schuld maar aan God. Alsof Hij al geen medelijden heeft met een vogeltje dat van een dakrand valt? Vanmorgen horen wij hoe God zijn naam bekend maakt aan Mozes: Zijn naam betekent: Ik-zal-er-zijn! Ook voor jou! God maakt vanmorgen aan Mozes Zijn naam bekend. Zijn naam betekent: "Ik-zal-er-zijn". God kiest de kant van mensen en zegt: "Ik heb de ellende van mijn volk gezien en ik ga het bevrijden uit Farao's klauwen. Ik zal afdalen om hen weg te voeren uit hun verbittering." Ik daal af om het geminachte kind te bevrijden uit de klauwen van zijn opvoeders. Ik daal af om eenzamen te bevrijden uit de klauwen van hun geïsoleerd bestaan. Ik daal af om de laagstbetaalden te bevrijden uit de klauwen van de maatschappelijke verdomhoek.
Ik daal af om de ongeneeslijk zieke te troosten en om zijn pijn te verlichten. Ik daal af om de buitenlanders en vluchtelingen te bevrijden uit de klauwen van de westerse economie? Doet God dat allemaal zelf? Ja, maar Hij werkt wel via mensen als Mozes, via mensen als u en ik. God werkt door mensen. Wij mogen zijn handen zijn.

In onze tijd worden wij voortdurend door de massamedia bestookt met berichten over rampen, terreur en oorlog. Maar wij hebben overal een verklaring voor. Honger in Afrika? Die mensen zijn nog te primitief voor 'n gezonde economie. Een toenemende werkloosheid? Wanneer heeft de politiek daar nu eens een antwoord op? Een ruimteschip ontploft, twee metro’s en treinen op elkaar? Gewoon een technisch foutje. Volgende keer beter!

"Gij zult op dezelfde wijze omkomen, als gij u niet bekeert!" Waarschijnlijk zou Jezus in onze tijd zeggen: "Gelooft niet dat jullie beter zijn dan de anderen. Gelooft niet dat alleen de grote fabrieken de schuld zijn van het sterven van bomen, jullie gebruiken allemaal teveel auto's. Geloof niet dat alleen Iran en Afghanistan de vrede in gevaar brengen, jullie stikken allemaal van gewelddadigheid. Geloof me dat werkloosheid niet alleen gevolg is van een verkeerde politiek, jullie zijn geen van allen bereid tot echte solidariteit. Als jullie je niet bekeren, worden jullie allemaal in de wereldcatastrofen betrokken.

Wij moeten Jezus gelijk geven: we zijn niet beter dan de anderen. Toch blijven de woorden van Jezus niet zonder hoop. Hij geeft ons de parabel van de vijgenboom mee. Al drie jaar lang geeft de boom geen vruchten. "Omhakken die handel, want dit is grond verspillen op niets af!" Maar de boer pleit bij zijn heer om geduld. Hij vraagt uitstel. Hij wil één jaar lang nog 'ns extra aandacht geven aan de boom. Want misschien ligt het wel aan hem zelf! Hij zal hem goed bemesten en de grond omspitten. "Als er over één jaar nog geen vruchten zijn, kunt u hem omhakken", zegt-ie. Hij zegt niet: dan hak ik hem om!

Een ontwapenende levenshouding. De man wenst niet onmiddellijk de schuldige aan te wijzen. Hij zegt niet: die boom deugt niet, daar zit geen groeikracht in. Nee, hij stelt vragen aan zichzelf: misschien ben ík er wel de oorzaak van dat mensen om mij heen niet tot bloei komen. Wij hebben geen moeite om de schuldige aan te wijzen: bij een aanrijding, bij het vastlopen van een relatie, bij iemand die niet goed in de groep functioneert.

Het is gemakkelijker om de schuldige aan te wijzen. Dat schept duidelijkheid. Dan heb je een zondebok. Althans, dat denk je. Want het is vaak niet zo duidelijk wie wérkelijk de schuldige is. Wat dat betreft hebben we allemaal boter op ons hoofd!

© Pater Ambro Bakker s.m.a.
Pastoor van de H.Augustinus
Amsterdam-Buitenveldert